Na podstawie badania podmiotowego ustalono, że w 1980 roku chora miała wykonywaną parotidektomię powierzchowną z powodu gruczolaka wielopostaciowego ślinianki przyusznej lewej, a 18 lat później reparotidektomię całkowitą z powodu wznowy guza. Obie operacje były przeprowadzone w Klinice Otolaryngologii WUM.Ślinianki to gruczoły wydzielania zewnętrznego, które mają kluczowe znaczenie w zapewnieniu homeostazy jamy ustnej. Wśród nich rozróżnia się parzyste gruczoły duże oraz kilkaset gruczołów ślinowych małych. Narządy te są silnie unerwione i zapewniają odpowiedni przebieg ważnych funkcji życiowych, takich jak np. jedzenie i mówienie. W tym artykule wyjaśniamy, za co odpowiadają ślinianki, opisujemy ich najczęstsze dysfunkcje (zapalenie ślinianek, kamica ślinianki, rak ślinianki) i sposoby leczenia. Ślinianki – charakterystyka Ślinianki to gruczoły, które wytwarzają ślinę, czyli wydzielinę zawierającą enzymy uczestniczące w pierwszych etapach trawienia. Ślina jest ponadto naturalnym środowiskiem dla zębów, dziąseł i błony śluzowej jamy funkcjonowanie ślinianek wpływa również na prawidłowe mówienie i przełykanie. Ślina uczestniczy w odczuwaniu smaku, temperatury i dotyku. Chroni również wnętrze jamy ustnej przed czynnikami biologicznymi, chemicznymi i jest wydzielana przez 3 duże gruczoły: śliniankę przyuszną, podjęzykową i podżuchwową. Ponadto produkuje ją kilkaset gruczołów małych, umiejscowionych w błonie śluzowej warg, policzków i ślinianki pracują nieprzerwanie, w ciągu doby można zaobserwować wahania ich aktywności. Najmniej śliny powstaje w nocy. Podczas snu, ślinianki przyuszne są wyłączone całkowicie, natomiast pozostałe gruczoły (zarówno małe i duże) działają wolniej. Całkowita ilość wydzielanej śliny może wynieść nawet 1–2 litry na aktywność gruczołów ślinowych może być odpowiedzią na bodźce psychiczne (np. myślenie o jedzeniu) lub sensoryczne (np. zapach i smak). Udowodniono, że ślinianki są najbardziej stymulowane przez smak kwaśny, natomiast smak słony i gorzki pobudzają je w mniejszym wydzielanie śliny spowodowane jest ponadto działaniem niektórych hormonów, np. testosteronu, tyroksyny i to gruczoły bardzo unerwione – zawierają zarówno włókna układu współczulnego i to w około 99 proc. woda. Resztę jej składników stanowią:białka (pochodzące z osocza, mucyny i enzymy), niebiałkowe substancje azotowe (mocznik, kwas moczowy, kreatynina), nieazotowe związki organiczne (węglowodany, lipidy, hormony), związki nieorganiczne w postaci jonowej (np. kationy sodowe, potasowe i wapniowe oraz aniony chlorkowe i fluorowe). Przeczytaj również:Angina - objawy, przyczyny i leczenie Częste choroby migdałkówŚlinianki – funkcje w organizmieZadaniem gruczołów ślinowych jest wytwarzanie odpowiedniej ilości śliny o prawidłowym składzie. Ślina odgrywa kluczową rolę w pierwszych fazach trawienia. Przede wszystkim dostarcza wodę, co ułatwia rozdrabnianie, formowanie kęsa i połknięcie ślina zawiera enzymy trawiące, np rozkładającą skrobię i glikogen alfa amylazę. Co ciekawe, enzym ten działa jedynie w obecności anionów chlorkowych. Ponadto jest najskuteczniejszy przy pH wynoszącym ok. 6,6. Enzym ten rozcina wiązania alfa – 1,4 – glikozydowe, dzięki czemu skrobia i glikogen rozkładane są do dekstryn i dwucukrów (maltozy).Innym enzymem występującym w ślinie jest lizozym. Charakteryzuje go działanie bakteriolityczne, spowodowane zdolnością do hydrolizy peptydoglikanu, czyli składnika tworzącego ściany komórkowe enzymem zawartym w ślinie jest laktoferyna. Charakteryzuje ją zdolność do wiązania żelaza. Związek ten hamuje aktywność bakterii, których metabolizm wykorzystuje jony zawiera ponadto immunoglobuliny o działaniu przeciwbakteryjnym: IgA, IgM i kondycję jamy ustnej zapewniają także mucyny. Stanowią one 20–30 proc. białek w niestymulowanej ślinie. Mucyny tworzą błonkę nabytą, czyli warstwę ochronną dla miękkich i twardych tkanek wnętrza ust. Ponadto, białka te przeciwdziałają próchnicy oraz uczestniczą w nieswoistej obronie ślinianek zapewnia błonie śluzowej jamy ustnej odpowiednie nawilżenie. Ułatwia to formowanie i przełykanie pokarmu, a także zabezpiecza przed uszkodzeniami mechanicznymi podczas przeżuwania. Nawilżona błona śluzowa chroni również przed drażniącym wpływem toksyn zawartych w żywności i jest dobrym materiałem diagnostycznym. Jest łatwo dostępna i pobierana w sposób bezinwazyjny. Ponadto może pomóc w określaniu poziomu hormonów (np. testosteronu i progesteronu) lub niektórych leków (np. benzodiazepin). Oprócz tego może posłużyć w określaniu stopnia trzeźwości i obecności narkotyków. Warto nadmienić, że niektóre markery nowotworów (np. raka jajnika – CA 125) mają wyższą specyficzność w ślinie niż we pełni także funkcję wydalniczą. Za jej pośrednictwem, z organizmu usuwane są takie substancje, jak np. mocznik, kwas moczowy, alkohol, morfina i metale robić, gdy boli, swędzi lub piecze? Co robić, gdy boli, swędzi, piecze? Kiedy na pogotowie, a ki... Kamica ślinianki – charakterystyka, objawy i rozpoznanieKamica ślinowa to schorzenie dużych gruczołów ślinowych. Częściej pojawia się u mężczyzn. U dzieci zdarza się rzadko. Czasami występuje rodzinnie. Niektóre schorzenia, takie jak otyłość i nadciśnienie tętnicze zwiększają ryzyko powstania ciekawe, objawy kamicy ślinowej mogą również wystąpić na skutek blokowania odpływu śliny przez inne ciała obce, jak np. włosie szczoteczek do zębów, źdźbła trawy, odłamki wykałaczek lub rybie ości. Znany jest przypadek, w którym z przewodu wyprowadzającego ślinianki przyusznej usunięto ptasie poradniki:Inhalacje z soli fizjologicznej na kaszel, katar i zatokiSuchość w nosie i powstające w związku z nią rany – przyczyny i leczenieZłogi w przewodzie wyprowadzającym ślinianki często wywołują charakterystyczne objawy. Na początku powstają trudności w odprowadzaniu śliny, a w miarę powiększania kamienia może dojść do całkowitego zablokowania światła zatamowanie przewodu, przy jednoczesnym braku wystąpienia zapalenia, może spowodować, że schorzenie rozwija się bezobjawowo. W takich przypadkach pacjenci najczęściej zgłaszają się do lekarza (najczęściej laryngologa), gdy złóg stanie się wyczuwalny lub uwidacznia się przy ujściu ślinianki. Długotrwała blokada przewodu może prowadzić do utraty jego funkcji, zwłóknienia i w trakcie spożywania posiłków, kamień wywołuje bolesność nazywaną kolką ślinową. Często towarzyszy jej również przemijający obrzęk kamienie mają ziarnistą powierzchnię i ostre brzegi, może dochodzić do ranienia tkanek miękkich i perforacji dna jamy tego, kamica ślinowa powoduje zastój śliny oraz może wywołać ostry lub przewlekły stan zapalny, dotyczący zarówno przewodów wyprowadzających jak i miąższu kamicy ślinowej odbywa się najczęściej na podstawie danych uzyskanych z wywiadu oraz przeprowadzonych badań – palpacyjnych i radiologicznych. Kamienie ślinianki podżuchwowej uwidaczniają się na pantomogramach i rentgenogramach w obrazie zgryzowym dolnym i skośno – bocznym żuchwy. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej. Z kolei dla kamieni bezcieniowych wykonuje się USG lub kamicy śliniankiKamicę ślinową można leczyć zachowawczo lub chirurgicznie. Leczenie zachowawcze ma największe szanse powodzenia w przypadku złogów o niewielkich rozmiarach oraz zlokalizowanych w pobliżu ujścia przewodu wyprowadzającego przypadku stanu zapalnego spowodowanego kamicą ślinową, lekarze zalecają niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jeśli zapalenie ma charakter bakteryjny stosuje się antybiotykoterapię. Ważne jest również pobudzenie wytwarzania śliny, np. przy pomocy kwaśnych pokarmów, co może skutkować wypłukaniem mniejszych kamieni kamienie można usuwać chirurgicznie, czyli poprzez nacięcie przewodu wyprowadzającego ślinianki przy pomocy skalpela. Często stosuje się również endoskopie lub litotrypsję oraz kombinację obu tych metod. Olejki eteryczne do aromaterapii – który rodzaj działa na co? Zapalenie ślinianek: objawy i leczenie Rozróżnia się ostre i przewlekłe zapalenie ślinianek. Zapalenie ostre najczęściej jest następstwem infekcji wirusowych i bakteryjnych. Zapalenia przewlekłe są z kolei związane z innymi schorzeniami, np. kamicą ślinianki lub progresją naczyniaków w obrębie gruczołu. Mogą być ponadto objawem chorób układowych i autoimmunologicznych (np. sarkoidozy, zespołu Sjorgena i mukowiscydozy). Najczęściej jednak, zapalenia przewlekłe, wywołane są niewydolnością przewodu wyprowadzającego i zastojem śliny (nawracające zapalenie ślinianek).Zapalenie ślinianek dotyczy przede wszystkim gruczołów ślinowych przyusznych. Może wystąpić zarówno w przewodzie odprowadzającym, jak i w miąższu ślinianki. Zapalenie ostre występuje częściej niż zwykle utrzymują się przez kilka dni i powracają z różną częstotliwością – do kilku razy w ciągu roku. Czasami choroba ustępuje samoistnie, w okresie pokwitania. Mówi się wówczas o młodzieńczym nawracającym zapaleniu ślinianek leczenia uzależniony jest od częstotliwości nawrotów i nasilenia objawów. Pomiędzy nawrotami zaleca się pobudzanie wydzielania śliny np. poprzez ssanie cytryny. Ponadto zaleca się masowanie i rozgrzewanie gruczołu, co skutkuje rozrzedzeniem wydzieliny. Z kolei podczas zaostrzenia objawów wprowadza się antybiotykoterapię. W skrajnych przypadkach (z dużą liczbą nawrotów i przy nasilonych objawach) bierze się pod uwagę sialoendoskopię uwzględniającą podanie do przewodu ślinowego preparatu i leczenie zapalenia zatok przynosowychZapalenie zatok – objawy, przyczyny i leczenieRak śliniankiNowotwory gruczołów ślinowych są stosunkowo rzadkie. Wśród wszystkich zmian dotyczących głowy i szyi stanowią one jedynie 2 – 3 proc. Guzy najczęściej pojawiają się w śliniankach przyusznych. Spośród nich, typy złośliwe, stanowią około 15 proc. W Polsce, złośliwe nowotwory ślinianek stanowią 0,2 proc. w ogólnej liczbie zmian złośliwych wśród mężczyzn oraz 0,3 proc. wśród kobiet. Szczyt zachorowań przypada na wiek od 60 do 70 zwiększającym ryzyko wystąpienia złośliwego nowotworu ślinianki może być również wirus Epsteina–Barra (EBV).Z kolei promieniowanie jonizujące może przyczyniać się zarówno do powstania guzów łagodnych jak i złośliwych. Co ciekawe, wśród osób, które przeżyły wybuch bomby atomowej w Hiroshimie lub Nagasaki, ryzyko wystąpienia złośliwych nowotworów gruczołów ślinowych było aż jedenastokrotnie wyższe niż wśród mieszkańców innych japońskich raka ślinianki jest także łączone z ekspozycją na promieniowanie w trakcie leczenia innych guzów (np. szyi lub tarczycy). Oprócz tego, ryzyko powstania zmian nowotworowych może zwiększać wykonywanie zdjęć rentgenowskich zębów. Ponadto, udowodniono, że wystąpienie raka ślinianki może być związane z rodzajem wykonywanej pracy. Dotyczy to głównie pracowników przemysłu gumowego i samochodowego oraz ekspozycji na pył cementowy. Wędzidełko podjęzykowe – podcinać czy nie?Polecane ofertyMateriały promocyjne partnera
Zażuchwowa ang., Unaczynienie ślinianki przyusznej and more. Study with Quizlet and memorize flashcards containing terms like Komorę ślinianki przyusznej przebijają (4), Ż. Try Magic Notes and save time.
Nowotwór ślinianek powstaje z komórek znajdujących się w obrębie gruczołów ślinowych. Diagnozowany jest rzadko, gdyż stanowi jedynie około 1% wszystkich nowotworów i aż 5-10% tych wykrywanych w obrębie głowy i szyi. Zdecydowana większość nowotworów ślinianek ma charakter łagodny. Dane wskazują, że taką postać stwierdza się w 70-80%. Spis treści1 Przyczyny/ czynniki ryzyka/ czynniki predysponujące2 Objawy raka ślinianki3 Diagnostyka4 Leczenie raka ślinianki5 Rokowanie Przyczyny/ czynniki ryzyka/ czynniki predysponujące U większości pacjentów nie stwierdza się bezpośredniej przyczyny wystąpienia nowotworu ślinianek. Ze zdecydowanie większym prawdopodobieństwem jesteśmy w stanie określić czynniki predysponujące, które oddziałują na pojawienie się zachorowania. Wiek – ryzyko pojawienia raka ślinianki wzrasta adekwatnie do wieku, Przebyta radioterapia głowy oraz szyi, Narażenie na kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi – głównie ekspozycja zawodowa. Objawy raka ślinianki Zdarzają się przypadki bezobjawowego przebiegu raka ślinianek. Nowotwór ten może jednak powodować szereg dolegliwości i następstw, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Jakie objawy daje rak ślinianki? Porażenie nerwu twarzowego – lokalizacja splotu nerwu w chorym gruczole, Brak możliwości zaciśnięcia mięśni szpary powieki do końca – objaw neurologiczny, objaw Bella, widoczna biała twardówka, Porażenie mięśni mimicznych twarzy, Zanik fałdu nosowo- wargowego, Brak możliwości marszczenia czoła, Zwisający luźno policzek, Utrudnione połykanie, Zwisający kącik ust, Porażenie mięśnia okrężnego oka – konsekwencją jest wysychanie i mętnienie rogówki oraz pojawianie się w jej obrębie stanów zapalnych, Guzek w okolicy ucha, Guzek w okolicy ślinianek, Guzek w okolicy żuchwy, Guzek w okolicy szczęki, Szczękościsk, Krwawienie z jamy ustnej, Asymetria gardła, Guzek wewnątrz jamy ustnej lub w okolicy ust, Problemy z otwieraniem szeroko ust, Sączenie płynu z ucha, Powiększone węzły chłonne szyi, Utrata czucia głębokiego, Zanik zdolności mrugania, Niemożność dmuchania, Niemożność wyszczerzania zębów, Porażenie języka, Przerzuty do węzłów chłonnych. Widoczny guz ślinianki. Źródło: Wikipedia Diagnostyka Rak ślinianki bywa wykrywany w sposób całkowicie przypadkowy w czasie standardowej wizyty w gabinecie stomatologicznym lub u lekarza ogólnego. Pośród badań jakie wykonuje się dla stwierdzenia tego nowotworu wyróżniamy: USG, Badanie fizykalne, Tomografię komputerową, Rezonans magnetyczny, Endoskopię, Pozytonową tomografię emisyjną, Biopsję aspiracyjną cienkoigłową, Badanie histopatologiczne pobranej tkanki. Leczenie raka ślinianki Podstawą leczenia raka ślinianki jest operacja chirurgiczna. W czasie jej trwania usuwany jest fragment lub cała chorobowo zmieniona ślinianka oraz okoliczne węzły chłonne. Jeśli istnieje podejrzenie lub zostanie stwierdzona złośliwość guza stosuje się dodatkowo radioterapię. Rokowanie Rokowanie w przypadku raka ślinianki uzależnione jest od rodzaju nowotworu, jego stopnia złośliwości jak również zaawansowania i naciekania okolicznych struktur. W gorszej sytuacji są pacjenci, u których doszło do wystąpienia przerzutów odległych. Niezależnie od tych wszystkich czynników operacyjne leczenie w obrębie głowy i szyi silnie naraża na pojawienie się powikłań, które obniżają komfort życia. Jeśli uda się uzyskać całkowite wyleczenie, u chorego mogą pojawić się inne doskwierające problemy i dolegliwości – zaburzenia połykania, zaburzenia mowy, porażenia mięśni twarzy.
Request PDF | Rak z komórek Merkela w śliniance przyusznej – przegląd piśmiennictwa i opis przypadku | Merkel cell carcinoma is a rare malignant primary tumor of the skin, which develop
Rak ślinianki Rak ślinianki stanowi ok. 3 % nowotworów zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi. Jest to bardzo różnorodna grupa pod względem histologicznym (więcej niż 20 typów). Najczęściej rozwijają się w dużych gruczołach ślinowych. Częstotliwość występowania jest proporcjonalna do wielkości ślinianek. Nowotwory w 80% lokalizują się w śliniankach przyusznych i po 10% w śliniankach podżuchwowych i podjęzykowych. Ślinianki są gruczołami wydzielania zewnętrznego, produkującymi ślinę. Dzielimy je na gruczoły ślinowe duże: ślinianki przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe oraz małe: gruczoły zlokalizowane w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła w liczbie 600-1000. Wśród guzów gruczołów ślinowych najczęstsze są zmiany łagodne, które stanowią ok. 85% wszystkich zmian. W Polsce rejestruje się ok. 300 nowotworów złośliwych w obrębie ślinianek rocznie. Stosunek częstości występowania nowotworów złośliwych jest odwrotnie proporcjonalny do wielkości ślinianki, w śliniankach przyusznych stanowią one 15-20 %, w podżuchwowych 50%, a w podjęzykowych aż 80%. Odsetek guzów złośliwych wzrasta z wiekiem, większość nowotworów złośliwych występuje w szóstej i siódmej dekadzie życia, z niewielką przewagą płci męskiej. Rak ślinianki – przyczyny rozwoju Czynniki sprzyjające powstawaniu zmian nowotworowych w gruczołach ślinowych są niejasne, wśród nich wymienia się: czynniki środowiskowe, zawodowe (nikiel, azbest), kosmetyki (aerozole, dezodoranty), promieniowanie jonizujące, promieniowanie ultrafioletowe, czynniki dietetyczne, hormonalne, wirusowe (wirus Epsteina-Barr), genetyczne. Najczęstszym nowotworem łagodnym ślinianek jest gruczolak wielopostaciowy, stwierdzany jest głównie w śliniance przyusznej, natomiast najczęstszym nowotworem złośliwym jest rak gruczołowato-torbielowaty. Rak ślinianki rozpoznawany jest późno, za taką sytuację epidemiologiczną odpowiadają mało charakterystyczne objawy jakie powodują, a są to: uwypuklenie, asymetria twarzy, niebolesny guz. Zmiany chorobowe mają długoletni przebieg, co początkowo nie jest niepokojące dla pacjenta. Należy podkreślić, iż pewne cechy i objawy świadczą o złośliwym charakterze guza i powinny zostać niezwłocznie skonsultowane przez specjalistę laryngologa. Do tych objawów należą: szybki wzrost guza, ból samoistny, unieruchomienie guza, powiększone węzły chłonne szyi, niedowład lub porażenie nerwu twarzowego, naciek, owrzodzenie skóry, szczękościsk. Diagnostyka nowotworów ślinianek Diagnostyka nowotworów ślinianek obejmuje badanie laryngologiczne, głównie palpacja zmiany, ocena funkcji nerwów czaszkowych, przede wszystkim nerwu twarzowego, który odpowiada za ruchy mimiczne twarzy. Najważniejszym badaniem obrazowym jest łatwo dostępne badanie USG szyi. Jeżeli podejrzewamy nowotwór złośliwy to dodatkowo wykonujemy tomografię komputerową (szczególnie przy głęboko położonych guzach) lub rezonans magnetyczny. Badaniem pozwalającym określić rodzaj histologiczny guza jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, w skrócie BAC. Jest to podstawowa metoda diagnostyczna, pozwalająca potwierdzić złośliwy charakter guza w 85-97% przypadków. Leczenie raka ślinianki polega na chirurgicznym, doszczętnym usunięciu guza. Jeżeli choroba doprowadziła do porażenie nerwu twarzowego, zabieg polega również na rekonstrukcji ww. nerwu. W niektórych przypadkach stosowane jest leczenie uzupełniające radioterapią. Zobacz także: Badanie poligraficzne Badania słuchu Centralne testy słuchowe Chrapanie Leczenie chrapania Fiberoskopia Operacje zatok FESS Przycięcie migdałków podniebiennych Wycięcie migdałków Brodawczaki krtani Rak krtani Rak gardła Szumy uszne Wirusowe zapalenie gardła
W przypadku zapalenia ślinianki szkliwo zębów Twojego zwierzaka może lekko ciemnieć. Dziąsła stają się czerwone, krwawią po naciśnięciu. Przy dłuższym przebiegu choroby zęby zaczynają się rozluźniać i wypadać.. Metody leczenia. Zapalenie gruczołów ślinowych u psów można leczyć dwiema metodami: farmakologiczną i
Jakie ślinianki wyróżniamy w organizmie? Wyróżniamy trzy podstawowe parzyste ślinianki (gruczoły ślinowe): przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe oraz liczne drobne gruczoły w błonie śluzowej jamy ustnej, gardła (najwięcej na podniebieniu). Jak sama nazwa wskazuję główną funkcją ślinianek jest produkcja śliny, biorącej udział w początkowym procesie trawienia. Ślina ułatwia połknięcie tworzonego w jamie ustnej kęsa pokarmowego, a zawarte w niej enzymy rozpoczynają proces trawienia. Co to jest guz ślinianki i jakie są jego przyczyny? Pod pojęciem guzów rozumiemy wszystkie wyczuwalne w badaniu owalne lub okrągłe struktury będące powiększeniem istniejących już narządów lub pojawiających się nowych tworów. Natomiast określenie guzów ślinianek odnosi się zazwyczaj do zmian nowotworowych, choć według definicji zapalenie powodujące powiększenie gruczołów jest także pewnego rodzaju formą guza (guzy nienowotworowe). W tym artykule omówiono tylko guzy nowotworowe (gruczołów ślinowych zarówno łagodne, jak i złośliwe). Nowotwory ślinianek występują stosunkowo rzadko i stanowią około 3–6% nowotworów głowy i szyi. Około 80% zmian lokalizuje się w śliniankach przyusznych, a w dalszej kolejności 10–15% w śliniankach podżuchwowych, 5–10% w śliniankach podjęzykowych i małych gruczołach ślinowych. Jeśli uwzględnimy podział na guzy łagodne i złośliwe, to w śliniance przyusznej 80% stanowią te pierwsze, w podżuchwowej 50%, w śliniankach zaś podjęzykowych i małych gruczołach proporcja ulega odwróceniu i nowotwory złośliwe stanowią do 80%. Częstość występowania nowotworów złośliwych ślinianek w Polsce szacuje się na poziomie poniżej 2 przypadków na 100 000 osób. Największa zapadalność przypada na 5.–6. dekadę życia, zmiany łagodne częściej występują u kobiet, natomiast złośliwe częściej u mężczyzn. Guzy ślinianek u dzieci należą do rzadkości. Są to najczęściej guzy łagodne i głównie dotyczą ślinianek przyusznych. Etiologia guzów jest słabo zdefiniowana. Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia takich zmian to promieniowanie jonizujące, związki chemiczne, pył drzewny, rzadziej wymienia się czynniki środowiskowe czy genetyczne. Obecnie trwają prace nad wpływem pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez telefony komórkowe. Ze względu na złożoną budowę gruczołów ślinowych nowotwory tych narządów należą do najbardziej zróżnicowanych pod względem histologicznym. Według Światowej Organizacji Zdrowia wyróżnia się nowotwory nabłonkowe, nienabłonkowe i niesklasyfikowane, a z kolei we wszystkich tych grupach można wyodrębnić nowotwory łagodne i złośliwe. Najczęstszym nowotworem niezłośliwym jest gruczolak wielopostaciowy (określany też jako guz mieszany). Rośnie powoli, początkowo bezobjawowo, nawet kilkanaście lat, dając zauważalną guzowatą zmianę w obrębie gruczołu (głównie ślinianki przyusznej). Znaczny rozrost charakteryzuje się nieregularnym obrysem, a w rzadkich przypadkach zezłośliwienie tego guza może przebiegać z szybkim wzrostem i porażeniem nerwu twarzowego. Kolejnym co do częstości występowania nowotworem łagodnym jest gruczolak limfatyczny (guz Warthina), także lokalizujący się głównie w śliniance przyusznej. Istnieją doniesienia wykazujące związek palenia papierosów z występowaniem tego guza. Wśród nowotworów złośliwych najczęściej spotyka się raka śluzowo-naskórkowego, gruczołowo-torbielowatego czy też guczolakoraka. W sumie wg WHO wyróżnia się ponad 30 typów histologicznych nowotworów łagodnych i złośliwych gruczołów ślinowych. Jakie są objawy guza ślinianki? Jak sugeruje sama nazwa choroby, najczęściej pierwszym jej objawem jest guz na szyi w okolicy gruczołów ślinowych. Zmiany takie są zazwyczaj niebolesne, miękkie, w różnym stopniu ruchome wobec otaczającego podłoża. Mogą to być pojedyncze, rzadziej mnogie guzki położone do przodu od małżowiny usznej (ślinianka przyuszna) lub poniżej żuchwy (ślinianka podżuchwowa). Guzki te zauważane są przez chorych w czasie codziennych czynności, takich jak golenie, mycie itp. Jeżeli zmiany dotyczą małych gruczołów, można je zauważyć w obrębie jamy ustnej i podniebienia (np. podczas mycia zębów). W rzadszych przypadkach guzy ślinianki przyusznej rozwijające się w kierunku przestrzeni przygardłowej powodują zaburzenia połykania w następstwie przyśrodkowego przesunięcia migdałka gardłowego. Objawy takie, jak porażenie nerwu twarzowego (zaburzenia mimiki twarzy – opadnięcie kącika ust, niedomykalność oka, niemożność zmarszczenia czoła), naciekanie skóry czy powiększenie węzłów chłonnych sugerują zazwyczaj złośliwy charakter guza. Dolegliwości bólowe pojawiają się w zaawansowanych stadiach choroby i spowodowane są zastojem śliny, naciekaniem przez guz nerwów czuciowych lub kości. W badaniu lekarskim ocenia się wielkość i powierzchnię guza, jego ruchomość wobec otaczających tkanek, stan skóry nad guzem. Dobrą metodą określającą ruchomość guzów w okolicy podżuchwowej jest badanie oburęczne (od strony jamy ustnej i szyi na zewnątrz). W dalszej kolejności lekarz ocenia stan sąsiadujących węzłów chłonnych i funkcję wszystkich gałązek nerwu twarzowego. Ponadto lekarz bada gardło i jamę ustną, ponieważ część guzów może pochodzić z małych gruczołów, a niektóre guzy mogą rosnąć do wewnątrz, wskutek czego zmiana na skórze jest niewielka, ale dochodzi do dużych przesunięć struktur gardła (np. guzy ślinianki przyusznej wrastające do przestrzeni przygardłowej). Każda guzowata zmiana na szyi wymaga badań obrazowych w celu dokładnego określenia struktury, wielkości guza i jego relacji do otaczających tkanek. Podstawowe badanie to ultrasonografia, choć uzyskane podczas niej informacje, mogą być niekiedy niewystarczające. Znacznie lepszą wizualizację guzów i otaczających struktur (np. naciekanie kości, ucisk na duże naczynia krwionośne, pnie naczyniowe) zapewniają tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny z wykorzystaniem dożylnych środków kontrastowych. Badania te służą do prawidłowego przygotowania planu postępowania terapeutycznego, głównie do leczenia operacyjnego. Kolejnym etapem diagnostyki guzów gruczołów ślinowych jest wykonanie biopsji cienkoigłowej, czyli pobranie niewielkiej ilości materiału tkankowego do badania histologicznego. Postępowanie to zalecane jest szczególnie, jeśli w podczas oceny guza stwierdzono cechy nowotworu złośliwego. Jak postępować w przypadku stwierdzenia guza ślinianki? Nie należy zwlekać ze zgłoszeniem się do lekarza. Co prawda większość guzów rośnie powoli, ale nie da się określić, kiedy nastąpi szybki wzrost takiej zmiany mogący świadczyć o jej zezłośliwieniu. Wiele osób zgłasza się do lekarza dopiero od kilku miesięcy do kilku lat od chwili zauważenia zmiany, czyli zdecydowanie za późno. W razie zaobserowowania guza ślinianki należy się zgłosić do lekarza, nie później niż w ciągu 2–3 tygodni. Zwlekanie ze zgłoszeniem się do lekarza do chwili wystąpienia pewnych objawów, takich jak porażenie nerwu twarzowego czy przebicie się guza przez skórę znacznie zmniejsza szansę na wyleczenie. Leczeniem guzów gruczołów ślinowych zajmują się głównie laryngolodzy, a także chirurdzy twarzowo-szczękowi. W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie guza ślinianki? Badając chorego, lekarz wyczuwa zmianę guzowatą w obrębie jednego z gruczołów ślinowych. W dalszej kolejności wykonuje badania obrazowe – USG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, w zależności od zaawansowania choroby. USG jest szybką, tanią i łatwo powtarzalną procedurą. Z kolei rezonans magnetyczny dobrze obrazuje tkanki miękkie, pozwalając z dużym prawdopodobieństwem określić czy mamy do czynienia z guzem złośliwymi. Do rozważenia pozostaje wykonanie biopsji cienkoigłowej. W przypadku małych guzów badanie takie wg niektórych autorów jest niepotrzebne. Natomiast przeciwwskazane jest pobieranie wycinków klinowych ze względu na możliwość wszczepienia komórek nowotworowych w sąsiadujące tkanki. Jakie są metody leczenie guza ślinianki? Leczeniem z wyboru zarówno w przypadku nowotworów łagodnych, jak i złośliwych jest chirurgiczne usunięcie guza w zdrowych granicach, czyli wycięcie go wraz ze wszystkimi sąsiednimi tkankami, w których stwierdza się obecność komórek nowotworowych. Zawsze w przypadku potwierdzonego złośliwego charakteru guza zabieg poszerza się o usunięcie lokalnych węzłów chłonnych. W przypadku rozległych nowotworów operacja musi zostać poszerzona o wycięcie najbliższych struktur, takich jak skóra nad guzem, mięśnie, kości, aby uniknąć nawrotu nowotworu. Radioterapia stosowana jest jako leczenie uzupełniające zabieg chirurgiczny i nie jest metodą pierwotnego leczenia. W przypadku nieoperacyjnych guzów stosuje się radio- i chemioterapię paliatywną. Bardzo ważne jest uświadomienie choremu możliwości uszkodzenia lub wręcz całkowitego usunięcia nerwu twarzowego w trakcie zabiegu. Obecnie nie ma metod obrazowania, które określałyby jednoznacznie naciekanie nerwu twarzowego. Niekiedy taki stan może być uwidoczniony tylko w trakcie operacyjnego odsłonięcia tego nerwu i potwierdzenia wynikami badań śródoperacyjnych. Pomimo że chirurg zawsze stara się oszczędzić nerw twarzowy, to w rzadkich przypadkach w celu osiągnięcia radykalności onkologicznej, należy go poświęcić. Czy możliwe jat całkowite wyleczenie guza ślinianki? W większości przypadków łagodnych guzów ślinianki usunięcie zmiany z marginesem zdrowych tkanek jest równoznaczne z całkowitym wyleczeniem. Odnotowuje się nawroty guzów (gruczolak wielopostaciowy) w około 4%. Rzadziej pojawia się drugi guz, ale to nie jest nawrót choroby (gruczolak limfatyczny). W przypadku guzów złośliwych trudno określić stopień przeżywalności ze względu na dużą różnorodność zmian. Znaczne rozmiary guza, naciekanie sąsiadujących struktur, przerzuty do węzłów chłonnych znacznie pogarszają rokowanie. W przypadku wczesnych postaci raka z komórek surowiczych przeżycie 5-letnie może sięgać ponad 90%, ale dla raków gruczołowo-torbielowatych już tylko 74%. W przypadku nowotworów późno diagnozowanych i znacznie zaawansowanych przeżywalność wynosi tylko około 20%. Jak należy postępować po zakończeniu leczenia guza ślinianki? Pacjenci po leczeniu guza ślinianki muszą obserwować miejsce po leczeniu (badanie obmacywaniem okolicy ślinianek), aby nie przeoczyć wznowy choroby albo pojawienia się podobnej zmiany w innych gruczołach ślinowych. W przypadku guzów łagodnych konieczne są okresowe kontrole lekarskie z wykonaniem USG. Po operacjach nowotworów złośliwych kontrole lekarskie muszą być częstsze, a diagnostyka obrazowa szersza (USG, tomografia komputerowa) i wykonywana regularnie celem oceny pola pooperacyjnego. Co robić, aby uniknąć zachorowania? Ze względu na niejasną etiologię guza ślinianki nie ma zaleceń dotyczących profilaktyki tej choroby. Kluczowe znaczenie ma zgłaszanie się do lekarza z wszelkimi zmianami o charakterze guza ślinianki, aby nie dopuścić do zaawansowania ewentualnego nowotworu, co zmniejsza szanse na wyleczenie.
Section snippets Wstęp. Powikłania operacji ślinianki przyusznej dzieli się na wczesne i późne (Tab. I). Spośród nich najczęstszymi oraz najbardziej wpływającymi na jakość życia chorych są: upośledzenie czynności nerwu twarzowego, zaburzenia czucia małżowiny usznej i jej okolic, przetoka i torbiel ślinowa, zespół Frey, zmiana wyglądu twarzy (blizna, zmiana konturu twarzy